Hemşireler sıklıkla hastaların saturasyon değerlerini takip etmektedir.Pulse oksimetre ile ölçülen bu saturasyon değeri bazı durumlarda değişkenlik gösterebilmektedir.Bu konuya değinmeden önce ölçümün ne zaman yapıldığı,cihazın ölçümü nasıl yaptığı,hangi bölgelerde ölçüm yapıldığına değinelim.

Pulse oksimetre arteriyel kanın oksijen saturasyonunu gösteren bir ölçümdür.Pulse oksimetre cihazı ile parmak ya da kulak memesi gibi atımı olan periferik damar yatağında oksihemoglobinin infrared ışığı absorbsiyonunun ölçülmesi ile arterial oksijen saturasyonu ölçülür.

Ne zaman pulse oksimetre ölçümü yapılır?

Hipoksemi riskinde,anestezi sırasında ve sonrasında,yoğun bakımda,bronkoskopi,endoskopi,kalp ve santral kateterizasyon gibi invaziv prosedürlerde,acil ve kritik hastalarda,hastaların ameliyathaneden ve yoğun bakımlardan transferinde,sedatif veya aneljezik verilen hastaların takibinde yaygın olarak kullanılmaktadır.

Pulse oksimetre cihazı ölçümü nasıl yapar?

Pulse oksimetre problarının bir tarafında iki farklı dalga boyunda ışık kaynağı,diğer tarafında ise foto dedektör vardır.Oksihemoglobin ve deoksihemoglobin farklı dalga boylarıyla ışığı absorbe ederler.Pulse oksimetre cihazları bu özellikten faydalanarak farklı hesaplar ve nabız atımı olan arteriyel oksijen saturasyonunu (SpO2) ölçer.

Pulse oksimetre ölçümü hangi bölgelerde yapılır?

Periferik vasküler yatağa sahip olan ayak ve parmak uçlarında,kulak memesinden, burun köprüsünden  ve alından ölçümler yapılabilmektedir.

Gelelim esas olaya…Ölçümü etkileyen etkenler neler?

Hastanın klinik durumu

Karbonmonoksit oksijene benzer içinde  ışığı absorbe ettiği için yapay yüksekliğe neden olur.Hipotermi,ateroskleroz,hipotansiyon,vazodilatasyon,vazokontrasyona neden olan epinefrin vb.ilaçlar,ağır anemi,sarılık,koyu cilt pigmentleri bazen sinyalin kaybına yada saturasyonun olduğundan fazla algılanmasına neden olabiliyor.

Sensörün ışığı absorbe eden hemoglobin moleküllerini algılayabilmesi için damar yatağın pulsasyon yani atımın olması gerekmektedir.Kapiler dolum 3 saniyeden fazla sürüyorsa parmaktan başka diğer ölçüm yerleri tercih edilmelidir.

Hastanın pozisyonu ve hareketi

Yapılan çalışmalarda sağlıklı akciğere sahip bireylerde çeşitli pozisyonların sonucu etkilemediği gözlenmiştir.Hastanın akciğerinde hasar olması durumunda ve hastalığın niteliğinine göre verilen pozisyonlar oksijelenmenin arttığı belirtilmiştir.

Tırnaklarda kına olması

Kırmızı kınanan pulse oksimetere sonuçlarını değiştirmediği ancak katkı maddesi ile elde edilen siyah kınanın ise saturasyon değerlerinin değiştirdiği gözlenmiştir. Normal oksijen saturasyonu olan biraylerde pulse oksimetrenin kınalı parmakta da kullanılabileceği fakat hipoksemik bireylerde başka bir bölgeden pulse oksimetre kullanılması gerektiği belirtilmiştir.

Oje kullanımı

Takma tırnak,oje veya metal parçalar kullanımı saturasyon sonucunu etkileyebilir çünkü oksimetrede yansıyan ışığın işlemini kesinteye uğratabilir.

Yapılan bir çalışmada mavi, yeşil ,mor, siyah ve kırmızı ojelerin pulse oksimetre ile ölçülen oksijen saturasyonuna etkisi araştırılmış, mavi, yeşil ve siyah ojenin pulse oksimetre sonuçlarını etkilediği gözlenmiştir.Dolayısyla doğru ölçüm içim ojelerin çıkartılması gerektiğini bildirilmişitir.

Mavi ojenin saturasyonu %97’den %87’ye kadar düşüreceğini bildiren veriler mevcuttur.Yoğun bakım ünitesinde yatan mekanik ventilatöre bağlı hastalarda yapılan bir çalışmada siyah, mor ve koyu mavi boyaların pulse oksimetre saturasyonu üzerine anlamlı etkisi olduğu saptanmıştır.

Farklı bir çalışmada ise sarı kırmızı ,yeşil sarı, koyu mavi, yeşil, siyah, mor, açık mavi, kahverengi ve beyaz ojelerin test etmiş, sadece siyah ve kahverengi boyalar ile oksijen saturasyonunda az fakat anlamlı bir düşüş saptamışlardır.

Ortamın ışığı

Doğal ve yapay ışık kaynaklardan gelen ışığın fazla olması ölçüm sonucunu etkileyebilmektedir.

Sonuç olarak  özetlemek gerekirse oksimetre kullanımın güvenilir şekilde yapılması için vital bulguları,tanısı,kullandığı ilaçlar ve sonucu etkileyebileyecek diğer durumlar bilinmelidir.Hastaya rahat edebileceği pozisyon verilmelidir.Nem de sonucu etkileyebilceği için ölçümün yapıldığı yer kuru olmalıdır. 8 saatte(disposible prob kullanılıyorsa) veya her 4 saatte bir (nondisposible prob kullanılıyorsa) kontrol edilmelidir.Normal saturasyın değeri 96-100 olmalıdır.Prematürede 85-95 normal kabul edilir.Ölçüm sonuçları kayıt edilmelidir.

KAYNAKLAR

1)SAĞLIKLA HEMŞİRELİK DERGİSİ-PULSE OKSİMETRE ÖLÇÜMÜNÜ ETKLEYEN FAKTÖRLER

2)KINANIN PULSE OKSİMETRE İLE ÖLÇÜLEN OKSİJEN SATURASYONUNA ETKİSİ MAKALESİ